2023 Автор: Sophia Otis | [email protected]. Акыркы өзгөртүү: 2023-05-21 01:51
Гельмгольц Ассоциациясындагы (AWI) Альфред Вегенер атындагы полярдык жана деңиз изилдөөлөр институтунун климат изилдөөчүлөрү муз доорунун өнүгүшүнө байланыштуу кеңири таралган теорияны кеңейтишет. Nature журналынын кезектеги санында AWIнин "Палеоклиматтын динамикасы" жумушчу тобунун үч физики табигый инсоляция менен глобалдык климаттык активдүүлүктүн узак мөөнөттүү өзгөрүүсүнүн ортосундагы байланыш боюнча жаңы эсептөөлөрдү сунушташат. Буга чейин Антарктидадагы температуранын өзгөрүшү муз өзөктөрүнүн негизинде акыркы миллиондогон жылдар бою реконструкцияланган, түндүк жарым шардагы климаттын өзгөрүшүнүн глобалдуу таасири менен шартталган деген божомол болгон.
Жаңы изилдөө көрсөткөндөй, температуранын өзгөрүшүнүн негизги бөлүктөрү түштүк жарым шардагы жергиликтүү климаттын өзгөрүшү менен бирдей жакшы түшүндүрүлөт.
Жердин орбитасынын өзгөрүшү жана Жердин эңкейиши акыркы миллион жылдагы климаттын өзгөрүшүнө чечүүчү түрткү берди. Серб математики Милутин Миланкович 20-кылымдын башында инсоляциянын сезондук бөлүштүрүлүшүнө алардын таасирин эсептеп чыккан жана ошол мезгилден бери муз доорунун астрономиялык теориясы катары талкуунун предмети болуп келген. Айрыкча жер беттери инсоляциянын өзгөрүшүнө сезгичтик менен жооп бергендиктен, Жердеги жер массалары бирдей эмес бөлүштүрүлгөндүктөн, Миланкович жалпысынан түндүк жарым шардагы инсоляциялык өзгөрүүлөр узак убакыт бою климаттын өзгөрүшү үчүн өзгөчө мааниге ээ болгонун сезди. Анын ойлору азыркы климатты изилдөөдө басымдуу жумушчу гипотеза болуп калды, анткени муз өзөктөрүнө, деңиз чөкмөлөрүнө жана башка климаттык архивдерге негизделген көптөгөн климаттык реконструкциялар аны колдойт.
AWI окумуштуулары Томас Лаеппл, Геррит Ломан жана Мартин Вернер азыр жарыяланган изилдөө үчүн муз өзөктөрүнө негизделген температуралык реконструкцияларды дагы бир жолу талдап чыгышты. Биринчи жолу алар Антарктикадагы муз өзөктөрүндө жазылган сигналда жайкы температурага караганда кышкы температура көбүрөөк таасир этээрин эске алышкан. Эгерде бул эффект моделдик эсептөөлөргө кошулса, муз өзөктөрүнөн реконструкцияланган температуранын өзгөрүшүн түштүк жарым шардагы жергиликтүү климаттын өзгөрүшү менен да түшүндүрүүгө болот.
Учурда Александр фон Гумбольдт Фондунун стипендиясы аркылуу АКШдагы Гарвард университетинде изилдөө жүргүзүп жаткан Томас Лаепл жаңы табылгалардын маанисин мындайча түшүндүрөт: «Биздин натыйжалар да кызыктуу, анткени алар бизди алдыга жылдырышы мүмкүн. илимий туюк». Анткени, түндүк жарым шардагы климаттык активдүүлүк түштүк жарым шардагы климаттык активдүүлүк менен кандай байланышы бар же жокпу деген суроо климаттын өзгөрүшүн түшүнүүбүзгө байланыштуу эң кызыктуу илимий маселелердин бири болуп саналат. Буга чейин көптөгөн изилдөөчүлөр Миланковичтин классикалык гипотезасынын негизинде Антарктидадан алынган Жердин климаты боюнча тарыхый маалыматтарды түшүндүрүүгө аракет кылышкан. "Бүгүнкү күнгө чейин, бул гипотезанын бардык аспектилерин негиздүү далилдөө мүмкүн эмес", - дейт Лаепл. "Азыр оюн кайра ачылды жана биз муз доорунун жана жылуу мезгилдердин алмашуусуна таасир этүүчү узак мөөнөттүү физикалык механизмдерди жакшыраак түшүнүүгө аракет кылсак болот."
"Мындан тышкары, биз муз өзөктөрүнүн маалыматтары гана эмес, ошондой эле деңиз чөкмөлөрүнүн маалыматтары да белгилүү бир мезгилдерде окшош жылыштарды көрсөтө алдык. Ошондуктан палеоклиматты андан ары чечмелөө боюнча талкуулана турган көптөгөн маселелер бар. ", - деп кошумчалайт Геррит Ломанн. AWI физиктери жогорку сапаттагы маалыматтар менен моделдердин айкалышы климаттын өзгөрүшү жөнүндө түшүнүк бере аларын баса белгилешет. "Алыскы өткөн мезгилдерди билүү бизге климаттын динамикасын түшүнүүгө жардам берет. Ушундай жол менен гана биз Жердин климаты кандай өзгөргөнүн жана анын өзгөрүүлөргө канчалык сезимтал реакция кылаарын биле алабыз."
Түшүнбөстүктөрдү болтурбоо үчүн, AWI окумуштуулары үчүн акыркы пункт абдан маанилүү. Жаңы изилдөө учурда байкалып жаткан климаттын өзгөрүшүнүн көпчүлүк бөлүгүндө антропогендик себептер бар экенине шек туудурбайт. Nature басылмасында каралгандай, циклдик өзгөрүүлөр он миңдеген же жүз миңдеген жылдарга созулган этаптарда ишке ашат. Бир нече жүз жылдын ичинде антропогендик климаттык газдардын кескин эмиссиясы акыркы муз доорунан кийин парник газдарынын табигый көбөйүшүнө кошулат жана акыркы миллион жыл үчүн уникалдуу болуп саналат. Климат системасы, анын ичинде татаал физикалык жана биологиялык кайтарым байланыштар узак мөөнөттүү келечекте кандай өнүгөт - бул Альфред Вегенер институтунун учурдагы изилдөөлөрүнүн предмети.
